Onlangs heeft een groep papa’s in Londen poppen in draagdoeken bevestigd aan standbeelden van bekende figuren. De groep draagt de naam “The Dad Shift” en werd opgericht om meer en beter betaald vaderschapsverlof te eisen. Deze symbolische actie is erg waardevol. In België is de situatie niet veel beter voor (toekomstige) papa’s die hun baby willen verwelkomen en hun partner willen steunen tijdens dit nieuwe avontuur. Het debat is dus weer geopend!
Volgens een recente studie die de Britse krant The Guardian publiceerde, is het Britse systeem voor vaderschapsverlof een van de slechtste in heel Europa. Daardoor maakt een op de drie vaders geen gebruik van zijn vaderschapsverlof uit angst voor financiële problemen. In België stijgt het aantal vaders dat geboorteverlof opneemt de laatste jaren volgens cijfers van het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering) en het RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen).
We wilden dat het er ietwat provocerend uitzag. Bekende vrouwen krijgen vaak vragen over hun leven als echtgenote, moeder en dochter, maar bekende mannen worden niet vaak gevraagd om dat deel van hun leven te delen. We wilden de aandacht vestigen op hun rol als vader en meer in het algemeen oproepen om ouders beter te ondersteunen wanneer hun baby geboren wordt“, vertelde George Gabriel, een van de oprichters van The Dad Shift, aan de krant The Guardian.
The Dad Shift
In het Verenigd Koninkrijk krijgen mannen bij de geboorte van een kind momenteel slechts twee weken vaderschapsverlof. The Dad Shift werd enerzijds opgericht om een verlenging van dat verlof te vragen. Anderzijds om de aandacht te vestigen op het belang van een goede band tussen vaders en hun kinderen en zo de gelijkheid tussen beide ouders te bevorderen. Met de actie wilden ze dus de aandacht trekken van het grote publiek, en in het bijzonder van jonge papa’s. Parallel met deze sterke campagne werden er ook krachtige boodschappen gericht aan de Britse regering. In een open brief aan premier Keir Starmer stond bijvoorbeeld het volgende: “U zei dat u een afstandelijke relatie had met uw vader, maar dat hij tegelijkertijd heeft bijgedragen aan wat voor vader u nu zelf geworden bent. We vragen uw hulp om hele generaties vaders te helpen die kloof te overbruggen, om vaders de tijd te geven die ze nodig hebben om met hun kinderen door te brengen en om te bepalen wat voor vader ze willen worden.”
→ The Dad Shift
Hoe zit het in België?
Sinds januari 2023 is het vaderschaps- en co-ouderschapsverlof in België uitgebreid van drie naar vier weken. Een duidelijke evolutie die bijna twintig jaar op zich heeft laten wachten. Maar het idee om het verlof uit te breiden of zelfs te verplichten speelde al langer. We weten allemaal dat het essentieel is dat papa’s aanwezig zijn, vooral tijdens de eerste weken, om de mama’s zo goed mogelijk te ondersteunen bij de uitdagingen die de komst van een baby met zich meebrengt. Naar aanleiding van die beslissing merkte de Ligue des familles op dat het beleid duidelijk verbeterd was, maar de organisatie sloot geenszins het debat over een verdere uitbreiding. In juni 2023 publiceerde het team van Born in Brussels het artikel Un congé de paternité de 15 semaines : cinq partis y sont désormais favorables ! (artikel in het Frans). (bornin.brussels)
De rest van Europa
België is dus niet de slechtste leerling van de klas – in vergelijking met bv. Duitsland, waar het ouderschapsverlof gedeeld wordt – maar heeft nog een lange weg te gaan. In 26 van de 27 lidstaten van de Europese Unie is betaald vaderschapsverlof sinds 2022 een recht. De EU heeft het minimum vastgelegd op tien werkdagen en gemiddeld bedraagt het negentien dagen. In de praktijk stellen we vast dat sommige landen flexibeler zijn. Zo kunnen Spaanse papa’s profiteren van zestien weken vaderschapsverlof. In Noorwegen hebben vaders recht op tien weken verlof, in Nederland 42 dagen en Zweden is het meest vrijgevig, met 480 dagen betaald verlof. Niet alleen het aantal verlofdagen verschilt, maar ook de vergoeding. Polen en Estland betalen 100% van het loon, Bulgarije 78%, Denemarken 53% en het Verenigd Koninkrijk 20%. In een persbericht van 2023 stelde de Ligue des familles voor om het vaderschapsverlof vanaf 2024 elk jaar met twee weken te verlengen, tot het in 2029 vijftien weken bedraagt. Christophe Cocu, directeur-generaal van de Ligue des familles, zei: “Spanje heeft dat gedaan. Het vaderschapsverlof bedraagt daar nu zestien weken. Nog andere Europese landen hebben een grote voorsprong op ons, zoals Noorwegen (tien weken). Het is een realistisch voorstel, als de politieke wil er is.”
Naar verplicht vaderschapsverlof?
Sinds 2 augustus 2022 zijn de lidstaten van de Europese Unie verplicht om betaald vaderschapsverlof aan te bieden (richtlijn betreffende het evenwicht tussen werk en privéleven). In de praktijk verschilt de uitvoering van dat verlof, dat uitsluitend voorbehouden is voor de vader, of de co-ouder in landen waar co-ouderschap wordt erkend, van land tot land. In zijn persbericht stelde de Ligue des familles ook voor om het vaderschapsverlof te verplichten, zoals in Frankrijk (één week), Portugal (twintig dagen) en Spanje (zes weken). Directeur-generaal Christophe Cocu verduidelijkt: “We stellen voor om het volledige huidige vaderschapsverlof (vier weken) te verplichten. Wanneer het verlof vijftien weken bedraagt, willen we de eerste negen weken verplichten, net zoals voor moeders. Op die manier willen we dat vaders hun verlof kunnen opnemen zonder dat ze bang hoeven te zijn voor negatieve gevolgen op het werk en om de professionele ongelijkheden tussen mannen en vrouwen te verminderen. Ouders zijn duidelijk vragende partij, want 64% is een voorstander van verplicht vaderschapsverlof, en slechts 9% is ertegen.”
Samuel Walheer