Je bent moeder en je kampt met psychische problemen die nog voor de zwangerschap zijn ontstaan en door het moederschap zijn verergerd, of die na de bevalling aan het licht kwamen, bijvoorbeeld een bijzonder hevige post-partumdepressie. Wie zijn de professionals of structuren die je kunnen helpen? Wat zijn de gevolgen voor je kind?

Psychische stoornissen vóór de zwangerschaP

De kinderwens is, zelfs voor een moeder met een kwetsbare geestelijke gezondheid, volkomen gewettigd. Maar neem wel voorzorgsmaatregelen in acht, vooral als je medicatie neemt. Om de mogelijke risico’s voor de toekomstige baby in te schatten, is een gesprek met je huisarts of gynaecoloog nog voor de zwangerschap sterk aangeraden. Zij kunnen een alternatieve behandeling voorstellen of de dosering aanpassen.

Specifieke zwangerschapsopvolging

Als je eenmaal zwanger bent, zal de prenatale controle strenger voor jou zijn dan voor een vrouw zonder psychische problematiek. Soms is toezicht tijdens de zwangerschap aangewezen wanneer je medicijnen neemt, zelfs als deze zijn aangepast. De pasgeboren baby zal regelmatiger worden gecontroleerd, vooral in het derde trimester van de zwangerschap. Er wordt nagegaan of elk risico van ‘neonataal aanpassingssyndroom’ – te veel blootstelling aan antidepressiva – is uitgesloten. Als er complicaties optreden tijdens de zwangerschap, moet je beseffen dat deze meerdere oorzaken kunnen hebben en niet noodzakelijk te wijten zijn aan de medicatie of jouw psychische problematiek.

Wanneer postpartumdepressie niet langer beheersbaar is

De psychologische problemen van de moeder kunnen ook onbestaand of minimaal zijn vóór de zwangerschap, en opduiken tijdens de zwangerschap of na de bevalling. Het belangrijkste is om snel hulp te zoeken. Een post-partumdepressie die tijdig wordt behandeld, zal niet dezelfde gevolgen hebben voor de ontwikkeling van de hechtingsband tussen moeder en kind als een post-partumdepressie die niet wordt vastgesteld door een arts, of te laat wordt behandeld. De gevolgen kunnen ernstig zijn, want de stoornis kan omslaan in een ‘psychotische decompensatie’ waarvoor een ziekenhuisopname of internering nodig is.

Natuurlijk gebeurt dat vrij zelden (2 op 1.000) en zijn er ook tal van andere factoren die meespelen:

• Andere gevallen van psychische problematieken in de familie (biologische voorbestemdheid);
• Psychische problematiek vóór de zwangerschap;
• Traumatische jeugdervaringen (b.v. mishandeling, misbruik);
• Laag zelfbewustzijn, emotioneel evenwicht…
• Zwangerschap op jonge of op oudere leeftijd;
• Ongewenste of onverwachte zwangerschap.

Psychiatrische eenheden voor moeder en kind

In geval van een ernstige mentale problematiek, waardoor de moeder niet langer zelf voor haar kind kan zorgen, wordt opname in een ziekenhuis aanbevolen of zelfs verplicht.

In Brussel bestaan er maar weinig plaatsen waar moeders hun kinderen mogen meenemen. De moeder-babyafdeling van de Clinique La Ramée (Epsylon-groep) is zowat de enige met specifieke begeleiding voor (aanstaande) moeders in psychologische nood. In deze eenheid worden de interacties tussen de patiënt en haar kind bevorderd en versterkt.

Sinds half december 2021 is er ook het ‘Initiatief voor beschermde huisvesting’ IHP La Lisière in Ukkel (eveneens gesteund door de Epsylon-groep). Dit biedt ook onderdak aan moeders met een psychiatrische problematiek en hun baby’s. Het is een soort overgangshuis voor moeders die het ziekenhuis verlaten, om de zelfredzaamheid te bevorderen en plaatsing of internering te voorkomen.

Psychologische problemen bij de vader of de co-ouder

De vader of de co-ouder (in het geval van een homoseksuele relatie) kan ook lijden aan pre- of post-ouderlijke mentale gezondheidsproblemen. Tot één op de tien vaders krijgt te maken met een depressie tijdens de zwangerschap van hun partner, of in de periode na de bevalling. Vooral als de moeder er ook aan lijdt. De symptomen zijn divers: aanhoudende droefheid, prikkelbaarheid, veranderingen in eetlust of slaap, problematisch drinkgedrag of zelfs zelfmoordgedachten. Net als bij de moeder is een vroegtijdige behandeling belangrijk, dus aarzel niet om er snel over te praten. Vaders en partners hebben een ondersteunende rol, maar ook zij hebben steun nodig tijdens deze aanpassingsperiode.

Gevolgen voor het kind

De gevolgen voor de baby zijn vrij moeilijk te linken aan de geestelijke problematiek van de moeder of zelfs de vader/oud, maar heeft een rechtstreekse en langdurige impact. Mogelijke symptomen zijn:

• Laag geboortegewicht;
• Verminderde eetlust (onregelmatige vraag naar borst of fles);
• Emotionele en gedragsstoornissen (slecht omgaan met emoties, moeilijk gedrag, enz.);
• Moeilijkheden in de cognitieve en taalontwikkeling (trager leren);
• Aangetaste moeder-kindrelatie: meer moeite voor de moeder om een emotionele band met het kind te creëren, minder adequate zorg, minder positieve interacties tussen een depressieve moeder en haar baby, minder attente reacties van de moeder op de behoeften van het kind…;
• Moeilijkheden later in de kindertijd en adolescentie: depressie en angst, agressie en gedragsproblemen, aandachts- en slaapproblemen en autistische trekken.