Brussel telt ongeveer 68.000 eenoudergezinnen en bij 86% gaat het om alleenstaande moeders. Een op de drie kinderen groeit op in die situatie. Voor deze ouders is het niet altijd eenvoudig om een evenwicht te vinden, want ze moeten in hun eentje verschillende uitdagingen aangaan: huisvesting, werk en geld. Alleenstaande mama’s kunnen verschillende soorten ondersteuning krijgen om de eindjes aan elkaar te knopen. Maar het is moeilijk om je weg te vinden in de steunmaatregelen. Om meer te weten te komen, nam het team van Born in Brussels onlangs deel aan een bijeenkomst van actoren uit de verenigingswereld en de politiek. 

In een vorig artikel (in het Frans: “Monoparentalité : un reportage en soutien aux mamans-solos !”) schreven we al over de complexe situatie voor alleenstaande ouders in ons land. We zoomden in op twee verenigingen: La maison des parents solos en Co.fa.mon. Allebei bieden ze heel wat ondersteuning aan alleenstaande mama’s in Brussel en Wallonië. Want deze moeders, die vaak sociaal geïsoleerd zijn, moeten hun stem laten horen zodat hun eisen ingewilligd kunnen worden. Daarom geven we het woord aan hen!

Ik ben bewust alleenstaande moeder geworden via medisch begeleide voortplanting. Ik was toen single en naderde de veertig. Ik zag het niet zitten om eerst een nieuwe relatie te beginnen, want het vraagt tijd voordat je samen kan beslissen om voor een kind te gaan. Ik was niet bang, want ik wist dat ik dit kind wou en dat ik niet de enige vrouw ben die deze keuze maakt. Na de geboorte van Elliot ging alles goed, want hij sliep ‘s nachts door en ik had tijd had voor mezelf en mijn werk. Maar dan gooide COVID-19 roet in het eten. Ik was moe en kon mijn batterijen niet meer buitenshuis opladen zoals vroeger. Toen miste ik iemand die me kon aflossen om voor mijn zoon te zorgen. Op een bepaalde manier heeft dat me geholpen, want ik moest toen wel om hulp vragen. Anders had ik dat niet gedaan, want het was mijn keuze om alleen een kind te krijgen en er de verantwoordelijkheid voor te dragen. Sindsdien gaat het beter met mij. Nu vraag ik nog steeds aan andere mama’s of ze me kunnen helpen wanneer ik opvang zoek voor een nachtje of als ik wat tijd voor mezelf nodig heb.” Luister hier naar het volledige verhaal van Stéphanie, een alleenstaande mama.

Alleenstaande mama’s aan het woord

Op 3 december 2024 stonden alleenstaande mama’s in de schijnwerpers tijdens het evenement “Les mamans solos prennent la parole”. Dat was de laatste fase van het project Monopédia. Dat project, dat gefinancierd wordt door de Federatie Wallonië-Brussel en gesteund wordt door Pour la Solidarité, werd gelanceerd in februari 2024 (met een looptijd van een jaar) om de non-take-up van rechten door eenoudergezinnen in België te bestrijden. We spreken van non-take-up als mensen, in dit geval alleenstaande moeders, sociale rechten niet opnemen, hoewel ze er recht op hebben. Vaak komt dat doordat ze niet over de juiste informatie of middelen beschikken om de nodige stappen te zetten.

Dit evenement, dat mede georganiseerd werd door alleenstaande mama’s, was de laatste bijeenkomst na vijf andere workshops. We luisterden naar hun situatie en maakten kennis met een tool die ze tijdens hun vorige vergaderingen hebben ontwikkeld: een gids met belangrijke adressen voor cultuur, onderwijs en sport (beschikbaar in januari 2025). Tijdens de vorige workshops hebben de deelnemers de sector en alleenstaande mama’s bevraagd, ervaringen gedeeld, artistieke activiteiten gedaan, samengewerkt aan de gids en gepraat rond de microfoon van de podcast Paroles de Daronne.

Op het afsluitende evenement werd een overzicht gegeven van de professionals in de sector, met de verschillende projecten om eenoudergezinnen te helpen (de volledige lijst staat verderop in dit artikel). Er kwamen ook politici aan het woord, die de aanwezigen geruststelden over de mogelijke ontwikkelingen in de komende jaren.

Wanneer zullen de politici echt begrip tonen?

Tijdens de bijeenkomst van Monopédia betreurde de moderator dat de overheid eenoudergezinnen lijkt te vergeten. Behalve misschien tijdens de aanloop naar de verkiezingen, toen de campagne “Alleenstaande ouders maar niet alleen” gelanceerd werd. Marie-Claire Mvumbi, een parlementslid en alleenstaande moeder die aanwezig was in het publiek, stuurde die uitspraak bij: “Ik ben verkozen tot senator om alleenstaande moeders te vertegenwoordigen. Ik werd gevraagd om hen een stem te geven omdat ik zelf een alleenstaande mama ben en de vereniging COFAMON heb opgericht in Luik. Ik had beslist om zelf een project uit te werken omdat ik geen hulp kon vinden, en vooral om mijn isolement te doorbreken. Nu ik parlementslid ben, kan ik onze eisen eindelijk voorleggen aan de beleidsmakers.” Vervolgens gaf ze enkele voorbeelden van eisen die in een verzoekschrift en memorandum werden gesteld: sociale ongelijkheid bestrijden, positieve discriminatie toelaten (op de werkvloer, voor de toegang tot sociale woningen, enz.), procedures automatiseren (RVV-status, verhoogde kinderbijslag), enz.

Er was nog een andere politieke figuur aanwezig op de bijeenkomst: Myriem Amrani, de voorzitster van het OCMW van Sint-Gillis. Ook zij is vrij optimistisch over de ontwikkelingen rond het thema eenoudergezinnen. Bij het OCMW begeleiden ze hen op het gebied van huisvesting, geestelijke en lichamelijke gezondheid, werk en opleiding, schuldbemiddeling (20% van het publiek), enz. Het project MIRIAM, dat ze samen met minister Karine Lalieux krachtdadig ondersteunt, is bijvoorbeeld een mooi lichtpunt voor alleenstaande moeders.

Ondersteuning in Brussel

Tijdens het evenement “Les mamans solos prennent la parole” stelden leden van het project Monopédia hun toekomstige gids voor, met interessante adresjes en plaatsen waar hulp aangereikt wordt in Brussel, om alleenstaande ouders te ondersteunen in hun dagelijks leven. Hij verschijnt in januari 2025 op papier en digitaal. In afwachting geven we al een overzicht van ondersteunende initiatieven in Brussel.

• Parent Solo biedt een website met nuttig advies voor alleenstaande ouders, een lijst met de belangrijkste ondersteuningsmaatregelen in Brussel, informatie om ouders in elke fase van hun leven te begeleiden, enz.
• Eenoudergezinnen’thuis biedt hulp, ontmoetingen, een toevluchtsoord, ouder-kindactiviteiten, enz.
• Des mères veilleuses is een netwerk voor wederzijdse hulp en solidariteit tussen alleenstaande mama’s.
• Le Petit vélo jaune zet zich in voor preventie en ondersteuning van ouders.
• MIRIAM is een programma voor empowerment van alleenstaande moeders die in armoede leven (geleid door het OCMW van Sint-Gillis).
• Make Mothers Matter is een internationale NGO: “Elke moeder kan de wereld verbeteren; ze kan haar opdracht als moeder zo goed mogelijk vervullen én een specifieke impact hebben op de samenleving waarin ze leeft.”
• Het tijdelijke project Monopédia (Pour la Solidarité) is bedoeld om de sector te verenigen en een gids samen te stellen met adressen en projecten die hulp bieden aan alleenstaande moeders.
• Hamac, dat binnenkort de naam Cabane krijgt, biedt respijt aan alleenstaande moeders: “Cabane is de essentie van het project Hamac, dat wordt voortgezet via de Ligue des familles: bouwen, verbinden, verkennen en herinneringen creëren.”
• Het Kids Friendly-label maakt het leven van eenoudergezinnen in Brussel eenvoudiger.
• Het ONE heeft een online document ontwikkeld om gezinnen te begeleiden die zich in een kwetsbare psychosociale situatie bevinden.

Kunst biedt ondersteuning en herbronning

Alleenstaande ouders kunnen ook terecht bij culturele initiatieven om tijd voor zichzelf te nemen, over hun gevoelens te praten, stoom af te blazen, hun batterijen op te laden, enz.

• Carole Ventura, directrice van Théâtre CreaNova, woonde het evenement van Monopédia bij. Al haar voorstellingen staan in het teken van vrouwenrechten. Volgens haar kan cultuur mensen samenbrengen en eenzaamheid doorbreken. Na elke voorstelling is er ook ruimte voor gesprek en debat. Om alleenstaande moeders de mogelijkheid te bieden om te komen, is er gratis opvang voor hun kinderen, die kunnen deelnemen aan workshops. “Want tijd voor jezelf is de sleutel om je geestelijke gezondheid te beschermen,” besluit de directrice.
• De podcast Paroles de Daronnes werd ontwikkeld door de vereniging ARC (Action Recherche Culturelle), door Sandrine Franceschi, een alleenstaande moeder die ook aanwezig was op de bijeenkomst van Monopédia. Deze Franstalige podcast bestaat nu anderhalf jaar. Hij is een initiatief voor en door moeders. De eerste afleveringen gaan over stereotypen en vooroordelen, maar ook over het moeilijke thema huisvesting.
• De vereniging organiseert schrijfworkshops voor alleenstaande moeders bij La Bellone.
• Bij het project Pouce-Pousse in Jette kan je terecht voor yoga en sport. Alleenstaande mama’s kunnen er tegen een lage prijs deelnemen aan sessies terwijl hun kind(eren) vlakbij opgevangen worden.
• Er zijn verschillende boeken geschreven over dit onderwerp: in het Nederlands: “Familie” en in het Frans: “La puissance des mères”, “Être mère“, “Père au foyer“; enz.

Sofia Douieb en Samuel Walheer