Born in Brussels maakt gebruik van Tournée Minérale – een jaarlijkse gewoonte in februari – om de aandacht te vestigen op een weinig bekend probleem: het foetale-alcoholsyndroom (FAS). In België komt het voor bij één of twee op duizend geboorten. Hoewel het moeilijk is om de exacte effecten te voorspellen, zijn de gevolgen voor de foetus talrijk. De beste voorzorgsmaatregel is om nog voor de zwangerschap te stoppen met alcohol. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Gelukkig bestaat er hulp voor (aanstaande) mama’s.
Als een zwangere vrouw ook maar een kleine hoeveelheid alcohol drinkt, is er al een risico dat de baby een afwijking ontwikkelt. Deskundigen noemen dat prenatale alcoholblootstelling. Vrouwen met een kinderwens krijgen het advies om zo snel mogelijk te stoppen met alcohol. Daarnaast zijn er stoornissen die worden veroorzaakt door alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap. Die worden gegroepeerd onder de naam FASD (foetaal alcoholspectrumstoornis). We spreken van een foetaal-alcoholsyndroom bij fysieke, geestelijke of gedragsafwijkingen of permanente hersenletsels. We gaan dieper in op de risico’s van alcoholconsumptie door de mama voor de baby en bespreken ook preventie en het opstellen van een perinataal geestelijk gezondheidsdossier.
30% van de niet-zwangere vrouwen drinkt alcohol. En zodra ze zwanger worden, stopt de helft helemaal: “Die andere helft zijn de vrouwen op wie we ons moeten richten om dit syndroom te voorkomen. Als gezondheidsprofessionals is het onze plicht om informatie te geven over dat onderwerp.” Dat verklaarde dokter Samartzi, hoofd van de dienst gynaecologie en verloskunde van het Jolimont-ziekenhuis in La Louvière en het ziekenhuis van Nijvel, aan de RTBF-nieuwsdienst.
Dossier geestelijke gezondheid
Born in Brussels werkt momenteel aan een dossier rond perinatale geestelijke gezondheid. Dat dossier is geschreven in samenwerking met Bru-Stars, een netwerk voor geestelijke gezondheid voor kinderen en jongeren, dat werd ontwikkeld als onderdeel van het nieuwe beleid voor geestelijke gezondheid. Het doel is om perinatale zorgprofessionals, (aanstaande) ouders en vooral mogelijk kwetsbare vrouwen wegwijs te maken in het dienstenaanbod in Brussel. Het dossier is thematisch onderverdeeld en behandelt verslavingen, partnergeweld, het overlijden van een baby, de diverse specialisten en aan wie je je vragen kan stellen. Het bevat bovendien een overzicht van actoren in de perinatale geestelijke gezondheidszorg in Brussel.
→ Raadpleeg hier het dossier rond perinatale geestelijke gezondheid
Wat zijn de risico’s voor de baby?
Baby’s die tijdens de zwangerschap aan alcohol worden blootgesteld, kunnen allerlei stoornissen ontwikkelen: een groeiachterstand, misvormingen, schade aan het zenuwstelsel of hartritme-, ademhalings-, spijsverterings- en slaapstoornissen. Deskundigen noemen dat prenatale alcoholblootstelling, wat foetale vergiftiging is door alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap. Prenatale alcoholblootstelling kan op allerlei manieren levenslange schade veroorzaken aan het zich ontwikkelende lichaam van een baby:
- intelligentie- en leerproblemen
- zintuiglijke stoornissen (gezichtsvermogen, abnormaal hoge pijntolerantie, dyslexie, doofheid, enz.)
- gedragsproblemen (slaapstoornissen, syndroom van Gilles de la Tourette, nachtangst, autistische kenmerken, impulsiviteit, geestelijke aandoeningen, depressie, geweld, enz.)
- lichamelijke problemen (laag geboortegewicht, klein hoofd, misvormd gezicht, misvormde mond, groeiachterstand, kleine gestalte, bot-, gewrichts- en spierproblemen, misvormingen aan de geslachtsorganen en het hart, enz.)
“In 80% van de gevallen zijn de foetussen kleiner en wegen ze minder, wat ook geldt voor hun organen. Alcohol kan ook giftig zijn voor de neuronen, die daardoor niet goed migreren. Daardoor is er naast groeiachterstand ook een aanzienlijke neurologische ontwikkelingsimpact. We stellen vast dat het kind problemen heeft met de motoriek of spiertonus of trager leert”, vervolgt dokter Samartzi.
Voorkomen is beter dan genezen
Al vanaf de eerste weken van de zwangerschap houdt alcoholconsumptie risico’s in. Alcoholconsumptie door aanstaande moeders maakt de foetus bovendien zelf afhankelijk. De baby zal dus vanaf zijn geboorte moeten beginnen afkicken. Dat is niet bepaald een warm welkom in deze wereld. Om het foetale-alcoholsyndroom te voorkomen, wordt sterk aangeraden om zo snel mogelijk, zowel voor als tijdens de conceptie, te stoppen met alcohol. Net als roken is drinken een verslaving waarmee je moeilijk van de ene op de andere dag kan stoppen. Daarom wordt er aanbevolen om je consumptie geleidelijk te verminderen, wat de normale ontwikkeling van je baby zal bevorderen.
Bevindt het gif zich eenmaal in het lichaam, dan kan het niet meer worden verwijderd. Het is dus erg belangrijk om het brede publiek daarvan bewust te maken. “Het is de belangrijkste vermijdbare oorzaak van intellectuele beperkingen. Laat het ons voorkomen, het vraagt maar negen maanden inspanning. Je wil er toch alles aan doen om ervoor te zorgen dat je kind zich goed ontwikkelt”, besluit dokter Samartzi.
Bij wie kan ik terecht?
Ouder worden is voor sommige mensen een dubbele uitdaging. Ten eerste is ouder zijn geen aangeboren vaardigheid. Daarnaast moeten sommigen hun verslaving zien te beteugelen. Bovendien kan een zwangerschap ongepland zijn of laat aan het licht komen. Het is dan ook cruciaal om goed geïnformeerd te zijn en te kunnen rekenen op begripvolle steun en multidisciplinaire begeleiding. Hoe eerder professionele ondersteuning wordt geboden, hoe sneller de (aanstaande) mama zal kunnen groeien in haar rol en haar alcoholconsumptie verminderen of zelfs stopzetten. De gezondheid van het ongeboren kind hangt af van die bewustwording en de hulp die de mama krijgt. Daarom moeten professionals hulp bieden en bijdragen tot een sfeer van vertrouwen en wederzijds respect. Niet alleen het medische beroepsgeheim maar vooral een niet oordelende houding liggen mee aan de basis. Sommige mama’s nemen hun toevlucht tot alcohol om te ontspannen. Er zijn echter andere, volledig gezonde manieren om stress te verlichten: een sport beoefenen zoals wandelen, even neerliggen of een dutje doen, een bad nemen, naar muziek luisteren of een boek lezen.
Tournée Minérale
Tournée Minérale kwam er in 2017 op initiatief van Stichting tegen Kanker en . Met die campagne willen de organisaties de Belgen aanmoedigen om een maand lang geen alcohol te drinken. Met meer dan 120.000 inschrijvingen was de eerste editie meteen een nationaal succes. De deelnemers gaven als motivatie op dat ze hun gezondheid wilden verbeteren, zichzelf – of hun vriendengroep – wilden uitdagen of nieuwsgierig waren naar de voordelen van een maand zonder alcohol. Intussen kan Tournée Minérale rekenen op bijna 1,5 miljoen deelnemers in België. Sinds 2021 nemen twee verenigingen de organisatie van de campagne op zich: het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs en de Franstalige vzw Univers santé.
Samuel Walheer