Wanneer je onbeschermde seks hebt met een of meer partners, al dan niet van hetzelfde geslacht, kan je een seksueel overdraagbare aandoening of ziekte oplopen. Sommige van deze aandoeningen worden overgedragen door penetratie, maar ook door andere vormen van seksueel contact.

Daarom zijn bescherming en strikte hygiëne absoluut noodzakelijk, zowel voor jezelf als voor je partner. Een soa of seksueel overdraagbare aandoening kan immers ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid.

Wat is een soa?

Een soa is een seksueel overdraagbare aandoening die wordt veroorzaakt door bacteriën, virussen of parasieten die worden overgedragen tijdens (voornamelijk onbeschermde) seks. Dit kan vaginaal, anaal of orogenitaal (contact tussen mond en geslachtsorgaan) zijn. Sommige soa’s worden ook overgedragen door contact met bloed.

Veel soa’s zijn gemakkelijk te behandelen. Sommige moeten evenwel op tijd behandeld worden, anders kunnen ze tot ernstige complicaties leiden. Aarzel nooit om een gezondheidswerker te raadplegen om je zo snel mogelijk te laten behandelen.

Hoe kan je je beschermen?

Condooms zijn een eenvoudige manier om jezelf en je partner(s) te beschermen, op voorwaarde dat je ze correct gebruikt.

Iedereen kent het nauwsluitende condoom of ‘kapotje’ voor mannen. Maar er bestaat ook een vrouwencondoom. Het is een cilindervormig omhulsel dat aan één kant wordt afgesloten en in de vagina wordt geplaatst. Tijdens de penetratie wordt het net zoals het mannencondoom gebruikt om contact tussen de geslachtsdelen van beide partners te voorkomen.

In sommige gevallen en voor sommige soa’s kan je een vaccin laten toedienen. Dat biedt bijvoorbeeld de beste bescherming tegen het humaan papillomavirus (HPV). Naar schatting loopt bijna 80% van de seksueel actieve bevolking het risico op een of meer opeenvolgende HPV-infecties. Daarom wordt jonge meisjes aangeraden zich te laten vaccineren vóór ze seksueel actief worden. Deze vaccinatie gebeurt gratis op school.

Symptomen waarop je moet letten

Als je na het vrijen de volgende symptomen ervaart, moet je zo snel mogelijk je huisarts of een specialist raadplegen:

• Abnormale, soms pijnlijke (branderige) afscheiding uit de vagina, anus of penis
• Branderigheid, jeuk, puistjes of wratten op de geslachtsorganen (vagina, penis, anus…)
• Zwellingen op de huid en de slijmvliezen (vagina, penis, eikel, teelballen, anus, mond)
• Branderig gevoel bij het plassen
• Roodheid van de slijmvliezen van de geslachtsorganen of de keel
• Pijn tijdens of na het vrijen
• Pijn in de vagina, in de urinebuis (opening aan het uiteinde van de eikel)

Maar sommige soa’s veroorzaken geen symptomen na geslachtsgemeenschap. Daarom is een regelmatige controle (om de 6 maanden) bij de gynaecoloog of huisarts de beste oplossing, zodra je seksuele betrekkingen hebt. Afhankelijk van de soa wordt de screening uitgevoerd door middel van een uitstrijkje, een urinetest of een bloedonderzoek.

Ziekten, symptomen en gevolgen

De lijst van ziekten is vrij lang… en de gevolgen uiteenlopend. Daarom zijn preventie en waakzaamheid in alle omstandigheden van essentieel belang.

Chlamydia: komt vaak voor en wordt veroorzaakt door een bacterie. Deze ziekte gaat gepaard met afscheiding uit de vagina, penis of anus, pijn in de slijmvliezen en een branderig gevoel bij het plassen. Chlamydia wordt behandeld met antibiotica.

Hepatitis A, B en C worden overgedragen door een virus. Hepatitis C kan zeer ernstige gevolgen hebben voor de lever. Er bestaat een vaccin om hepatitis A en B te voorkomen, maar voor hepatitis C kan alleen een behandeling helpen.

Condylomen, beter bekend als HPV, of humaan papillomavirus. Daarvoor beschermt een vaccin jonge meisjes, het wordt toegediend voor ze seksueel actief worden.

Genitale herpes wordt veroorzaakt door het herpes simplex-virus, type HSV1 of type HSV2. HSV1 wordt overgedragen door contact met het mondslijmvlies, waardoor infecties in en rond de mond ontstaan. HSV2 wordt hoofdzakelijk door seksueel contact overgedragen en veroorzaakt genitale of anale infecties. Herpes kan genezen worden, maar kan terugkomen.

Hiv of aids is bij het grote publiek een van de bekendste aandoeningen. Dit retrovirus veroorzaakt menselijke immunodeficiëntie en valt de cellen aan die ons immuunsysteem waarborgen, waardoor ze worden vernietigd of ondoeltreffend worden. Hiv kan behandeld worden door levenslang nauwgezet medicatie in te nemen.

Syfilis: een bacterie die een infectie veroorzaakt, die met antibiotica kan worden behandeld. Syfilis leidt tot complicaties als het niet wordt behandeld: wonden en zweren op de genitaliën.

Trichomonas is een veel voorkomende vaginale infectie en veroorzaakt slecht ruikende, groengele vaginale afscheiding. Mannen met trichomonas hebben geen symptomen of klachten, maar kunnen de infectie wel overdragen.

Gonorroe of druiper: een bacterie die een infectie veroorzaakt die soms asymptomatisch is (er zijn geen merkbare symptomen), dus verraderlijk! De symptomen zijn: branderig gevoel bij het plassen, groengele afscheiding, pijn in de vagina, de urinewegen en de onderbuik, koorts. De ziekte kan worden behandeld met antibiotica.

Vaginale schimmels, eikelontsteking: urogenitale mycosen (schimmels) tasten de slijmvliezen van de huid en de geslachtsorganen aan. De schimmels veroorzaken jeuk, dikke witte vaginale afscheiding, branderigheid of ontsteking van de eikel. Ze kunnen worden behandeld met medicijnen of een crème.

Parasieten

Schaamluizen zijn parasieten en zien eruit als kleine krabbetjes van 2 tot 3 mm groot. Ze nestelen zich in de buurt van de geslachtsdelen, de schaamstreek, maar ook in de oksels, de behaarde delen van de borst en de buik. Ze kunnen phthiriasis veroorzaken, een besmettelijke huidziekte, en veroorzaken veel jeuk. Ze worden behandeld met een insecticide.

Lichaamsluizen: kleine parasieten van 2,5 tot 3 mm die gevaarlijk kunnen zijn en zich overal op het lichaam kunnen nestelen, in tegenstelling tot hoofdluizen of schaamluizen. Ze zijn dragers van ziektes zoals tyfus. Ze zijn echter gemakkelijk te verwijderen met een goede douche. Ze worden veroorzaakt door een slechte hygiëne.

Hoofdluis: een klein insect waarmee kinderen vertrouwd zijn, ongeveer 3 mm lang, lichtgrijs tot bruin. Hij kruipt en hecht zich met zijn klempoten vast aan het haar van zijn gastheer. Hoofdluizen voeden zich met bloed en kunnen jeuk veroorzaken. Ze kunnen verwijderd worden met de nat-kam-methode of met een luizendodende lotion.

Schurft wordt veroorzaakt door de schurftmijt, een parasiet die onzichtbaar is voor het blote oog en zeer gemakkelijk wordt overgedragen. Hij graaft kleine gangetjes in de huid om zich te voeden en eitjes te leggen. Schurft veroorzaakt jeuk en een onbedwingbare drang om te krabben. Deze parasiet wordt behandeld met antibiotica.